काठमाडौं : प्याज आयात गर्नका लागि नेपालले अर्बौं रुपैयाँ खर्च गरिरहेको छ। अधिकांश प्याज भारतबाट आयात गरिएको छ भने नेपाली बजारमा प्याजको नाम मात्र चीनबाट आउँछ। यसैले स्थानीय बजारमा प्याजको मूल्य भारतीय बजारमा यसको मूल्यमा निर्भर गर्दछ।
भन्सार विभागको तथ्या.्कका अनुसार देशले १०६८३ टन प्याज आयात गरेको छ। आर्थिक वर्ष २०१९/२० मा ४.२१ करोड,
प्याजको आयात अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०१८/१९ सालको तुलनामा गत आर्थिक वर्षमा घट्यो किनकि सीओवीआईडी कोविड १९ महामारीको कारण बन्द भयो।
लगभग १७८,५०० टन प्याज रु ५.६२ अर्ब आर्थिक वर्ष २०१८/१ ९ मा आयात गरिएको थियो र ३१९,५०० टन प्याज आर्थिक वर्ष २०१७/१८ मा रु ४.८४ अर्ब मा आयात गरिएको थियो।
चालू आर्थिक वर्ष २०२०/२१ को पहिलो महिनामा करिब ८,०१० टन प्याज रु २९५ मिलियनमा आयात गरीएको छ।
कृषि उत्पादन तथा पशुधन विकास मन्त्रालय अन्तर्गत आलु, तरकारी र मसलाको बाली विकास राष्ट्रिय केन्द्रका प्रमुख बासुदेव काफ्लेले भने, परिमाणको हिसाबले स्थानीय उत्पादनमा निरन्तर बृद्धि भइरहेकोले प्याजको आयात बर्षौंको अवधिमा घटेको छ।
नेपालमा करिब ३००,००० टन प्याज उत्पादन हुन्छ।
प्याजको स्थानीय उत्पादन विगत तीन बर्षमा बढेको छ। गत आर्थिक वर्षमा करिब ३००,००० टन प्याज २०,९०० हेक्टर जमिनमा उत्पादन भएको थियो।
अघिल्लो आर्थिक वर्ष २०१८/१९ मा २९,१५३८टन प्याज उत्पादन भएको थियो र आर्थिक वर्ष २०१७/१८ मा १९,८२८ हेक्टर जमिनबाट २३,९००० टन उत्पादन भएको थियो।
“नेपालले प्याज उत्पादनको राम्रो सम्भावना रहेको छ। यद्यपि प्याजको आयातका लागि देशले अरबौं रुपैयाँ खर्च गरिरहेको छ किनभने बढ्दो मागको बिरूद्ध जनताको खानाको बानीमा परिवर्तनको कारण बढ्दो मागका कारण उनले उत्पादनमा कमी आएको छ। उनका अनुसार प्याजमा केन्द्रित कार्यक्रम सुरु गर्नु प्याजको आयातलाई विकल्पको रूपमा लिन र देशलाई प्याज र अन्य तरकारीमा आत्मनिर्भर बनाउन तीन तहका सरकारहरूबीच समन्वय हुनु आवश्यक छ।
संघीय सरकारले रु। चालू आर्थिक वर्षमा प्याजको व्यावसायिक उत्पादनका लागि १० करोड विनियोजन गरेको छु।
“हामी करिब रु। १० लाख जिल्लामा प्रत्येकलाई १० लाख तहमा १ लाख छुट्याइन्छ, ”उनले भने।
बारा, पर्सा, रौतहट, सप्तरी र सिराहालगायतका केही जिल्लाका किसानहरू प्याजको व्यावसायिक रूपमा उत्पादन गरिरहेका छन्।
सरकारले २०१४/१५ सम्ममा तेरी क्षेत्रका विभिन्न जिल्लाहरुमा प्याज मिशन कार्यक्रम शुरु गरेको थियो। तर यसको उद्देश्य व्यावसायिक रूपमा प्याज उत्पादन गर्नका लागि फलदायी हुन सकेन।
यद्यपि यसले उत्पादन बढाउन र किसानहरुलाई प्याज उत्पादन गर्नका लागि कम्तिमा तिनीहरूको घरको उपभोग पूरा गर्न प्रोत्साहित गर्न मद्दत पुर्यायो।
कालीमाटी तरकारी बजारका प्याज थोक बिक्रेता भरत उप्रेतीले भने प्याजको स्थानीय उत्पादनले देशको प्याजको कूल बजार आपूर्तिको प्रतिशतभन्दा कम ओगटेको छ भने बाँकी माग आयात मार्फत समेटिएको छ।
“केही स्थानीय प्याज किसानहरूको घरमा खपत हुन्छन् भने केही स्थानीय बजारमा आपूर्ति गरिन्छ,” उनले भने।
प्याजको व्यावसायिक उत्पादनतर्फ कृषकहरूलाई प्रोत्साहन गरी उत्पादन नबढुन्जेल प्याजको लागि विदेशमा निर्भर रहनेछ, उनले भने। प्याजको परिमाणमा आयात यसको मूल्यमा निर्भर गर्दछ किनकि यसको मूल्य बढ्यो भने प्याजको उपभोग घट्नेछ र यसको मूल्य घट्यो भने माग बढ्नेछ।
स्थानीय बजारमा प्याजको मूल्य भारतमा यसको मूल्यबाट निर्धारण हुन्छ। हाल भारत सरकारले प्याजको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगाएपछि उपभोक्ताहरू प्याजको उच्च मूल्य तिर्न बाध्य छन्, ”उनले भने।
