भूकम्पपछिको पुनर्निर्माणमा छ वर्षसम्म बटुलेका अनुभव र ज्ञान अब दीर्घकालका निम्ति विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणलाई हस्तान्तरण गर्ने काम सुरु भइसकेको अधिकारीहरूले बताएका छन्।

विपद्पछिका पुनर्निर्माणमा सहायक हुने कानुनी दस्ताबेज, मापदण्ड लगायत सीप र क्षमतासमेत पछिसम्म देशका निम्ति उपलब्ध होस् भनेर हस्तान्तरण गर्न लागिएको बताइएको छ।

बहत्तर सालको भूकम्पले ध्वस्त संरचना निर्माणको मुख्य जिम्मा सहित सोही वर्ष पुसमा गठित पुनर्निर्माण प्राधिकरणको कार्यावधि आगामी पुस ९ गते सकिँदैछ।

कसरी हुँदैछ हस्तान्तरण?

आफ्नो छ वर्षको कार्यकालमा राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले ८० प्रतिशतभन्दा धेरै निजी आवास तथा करिब ९० प्रतिशत हाराहारीमा भत्किएका स्कूल तथा सरकारी भवनको पुनर्निर्माणको व्यवस्थापन गरिसकेको जनाएको छ।

औसतमा ९२ प्रतिशत पुनर्निर्माणका काम सम्पन्न भइसकेको उसको भनाइ छ।

यस क्रममा प्राधिकरणले विपद् व्यवस्थापन तथा पुनर्निर्माणका निम्ति विभिन्न ऐन, नियम, निर्देशिका, नीति तथा कार्यविधि बनाउने वा कार्यान्वयन गर्ने जिम्मा पाएको थियो।

साथसाथै उसले इन्जिनियर, सिकर्मी तथा डकर्मीसहित हजारौँ मानिसहरूलाई सुरक्षित पुनर्निर्माणसम्बन्धी तालिम दिएर दक्ष जनशक्ति परिचालन गरेको थियो।

अब पुसमा प्राधिकरणको कार्यकाल सकिएपछि यी नीति नियम र जनशक्ति तथा प्राधिकरणको संस्थागत दक्षता र स्मृतिलाई निरन्तर उपयोग गर्न भन्दै सरकारले त्यसलाई अन्य निकायहरूमा हस्तान्तरण गर्न थालिसकेको अधिकारीहरूले बताएका छन्।

प्राधिकरणका प्रमुख कार्यकारी सुशील ज्ञवालीका अनुसार कैयन् नीति नियम लागु गराउने जिम्मा अब तत् तत् मन्त्रालयहरूको हुनेछ भने विपद् पछिको पुनर्निर्माणका लागि उसका संस्थागत स्मृति तथा ज्ञान अब विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणलाई हस्तान्तरण हुनेछ।

“हामीले पुनर्निर्माणको ९२ प्रतिशत काम गरिसकेका छौँ। बाँकी रहेका कामको हकमा हामीले हस्तान्तरण सुरु गरिसकेका छौँ,” ज्ञवालीले भने।

“निजी आवास वा स्वास्थ्य तथा अन्य संस्था पुनर्निर्माणका बाँकी कामको जिम्मा सहरी विकास मन्त्रालय अन्तर्गतको सहरी विकास तथा भवन निर्माण विभागले लिनेछ भने सडकजस्ता पूर्वाधार निर्माणको काम स्थानीय पूर्वाधार विभागले गर्नेछ।”

“शैक्षिक संस्था पुनर्निर्माणको काम शिक्षा मन्त्रालय र पुरातात्त्विक संरचनाको पुनर्निर्माणको काम पुरातत्त्व विभागले लिनेछ।”

संस्थागत ज्ञान र सीप हस्तान्तरणका लागि उसले राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणसँग मिलेर कार्य योजना बनाइरहेको ज्ञवालीले बताए।

विपद् ज्ञान हस्तान्तरण किन आवश्यक?

उक्त हस्तान्तरणका प्रारम्भिक कामहरू सुरु भइसकेको विपद् व्यवस्थापन प्राधिकरणका प्रमुख कार्यकारी अनिल पोखरेलले बताएका छन्।

उनी भन्छन्, “पुनर्निर्माण प्राधिकरणका दस्ताबेज, ज्ञान, अनुसन्धान, तथ्याङ्क आदि जस्ताको तस्तै गरी राख्न र उपयोग गर्न हस्तान्तरणको काम सुरु भइसकेको छ। मुख्यगरी करिब ८ लाख पुनर्निर्माण भएका घरहरूका विवरण अनि यति लामो अनुभवहरू सुरक्षित राख्ने काम सुरु भइसकेको छ।”

हरेक वर्ष नेपालमा बाढी पहिरो तथा अन्य विपद् आइरहने र भूकम्पको जोखिम पनि कायम नै रहेकाले यस्ता ज्ञानको उचित हस्तान्तरण हुनु राम्रो भएको पुनर्निर्माण प्राधिकरणका पूर्व प्रमुख कार्यकारी गोविन्द राज पोखरेलले बताए।

“यसले जुन कानुन, मापदण्ड बनाएको छ त्यसलाई सम्बन्धित मन्त्रालयहरूले कार्यान्वयन गर्नुपर्छ। त्यस्तै यसले थुप्रै इन्जिनियर तथा मिस्त्रीहरूलाई दक्षताको तालीम दिएको छ। ती सबैलाई तीनै तहका सरकारले लिनु पर्छ र तिनको ज्ञानको निरन्तर उपयोग गर्नुपर्छ,” उनले भने।